Kolejne pasmo, można je bez wahania nazwać „pasmem magicznym”. Prawie zawsze pomaga zdjęcie jego o parę decybeli – na wszystkim, na każdym śladzie i na sumie. No, ale jeżeli prawie zawsze zdejmujemy, to znaczy, że czasami dodajemy. O jaki zakres częstotliwości chodzi i dlaczego jest on tak istotny?

Najpierw słowo wstępne. Otóż cała współczesna muzyka rozrywkowa charakteryzuje się jedną cechą wspólną: współczesna muzyka rozrywkowa jest nagrywana mikrofonami kierunkowymi z bliska. Jak sobie to uświadomimy, to będzie od razu łatwiej. Wszystko nagrywamy z bliska, nawet takie instrumenty, do których nikt normalny nie przykłada ucha – stopę, kotły perkusji, werbel, hihat, fortepian (ktoś wkłada głowę do fortepianu, żeby sobie posłuchać?), trąbkę, saksofon, ryczącego stuwatowego marshalla, w końcu wokal – wszystko z bliska. Czasami, ale to bardzo rzadko, odsuwamy mikrofony od źródła – ale w bardzo szczególnych przypadkach, przychodzi wam jakiś przykład szybko do głowy? No właśnie, w zasadzie nie ma o czym mówić, wszystko jest nagrywane z bliska. Tymczasem nawet muzycy grający na tych instrumentach, a na pewno i słuchacze, słuchają tych instrumentów z pewnej odległości. Muzycy też – to ważne. To po pierwsze. A po drugie – większość mikrofonów używanych w studiu i praktycznie wszystkie estradowe to mikrofony kierunkowe, kardioidalne albo nawet super czy hiper. Trudno spotkać dobry dynamiczny mikrofon dookólny, a wszystkie pojemnościówki jak możemy, to przestawiamy na nerkę i zostawiamy na zawsze. Czyli zgadzamy się, że większość mikrofonów to mikrofony kierunkowe. No dobra, te dwie rzeczy są w sumie dość oczywiste, wystarczy sobie to tylko uświadomić.  Ale czy zastanawialiście się, co z tego wynika? Otóż okazuje się, że wszystko nagrywamy z efektem zbliżeniowym! Dosłownie wszystko. Oczywiście wiemy, co to jest efekt zbliżeniowy? Szczegóły w wikipedii, w skrócie chodzi o to, że mikrofony kierunkowe uwypuklają niskie tony przy zbliżaniu się źródła dźwięku do mikrofonu. Mikrofon kierunkowy inaczej brzmi z pewnej odległości a inaczej przystawiony blisko. Czyli – wszystko nagrywamy z podbitym dołem. Oczywiście to fajnie, dół jest super, przecież w ten sposób nie musimy podbijać dołu korektorem, a przede wszystkim kompensujemy w ten sposób ograniczone od dołu pasmo przenoszenia głośników – wszystkich głośników, studyjnych też. Czyżby? Po pierwsze – ślady nagrywane z efektem zbliżeniowym nie brzmią prawdziwie. Wszyscy się oczywiście przyzwyczaili, i nawet dla muzyków ich instrument nagrany z bliska brzmi „naturalnie”, ale z naturalnością i prawdą niewiele to ma wspólnego. No, ale wszyscy się przyzwyczaili i to akceptują. No i ta kompensacja spadku efektywności przenoszenia głośników w dole kusi.

Tylko jest mały problem – zupełnie inaczej wygląda charakterystyka częstotliwościowa efektu zbliżeniowego, a inaczej zestawu głośnikowego. Poniżej moja nieudolna próba porównania przebiegu charakterystyki jakiegoś zespołu głośnikowego z przebiegiem charakterystyki efektu zbliżeniowego (mikrofon DPA 4099). Starałem się mniej więcej wyrównać oś częstotliwości, wnioski nasuwają się od razu:

Jak widzimy, nasz przykładowy zestaw głośnikowy przenosi dół prawie bez spadku do 50-60Hz. Do 60Hz charakterystyka przenoszenia jest bardzo płaska – oczywiście, mogą być zafalowania, ale w sumie niewielkie. Tymczasem efekt zbliżeniowy pojawia się znacznie wyżej, już w okolicy 500Hz, a prawie pełne podbicie uzyskuje dla 100Hz i niżej już niewiele się zmienia. Czyli zestaw głośnikowy ma charakterystykę płaską z mocnym spadkiem o dużym nachyleniu na końcu, natomiast efekt zbliżeniowy ma łagodną charakterystykę podbicia, wcześnie zaczynającą wzmocnienie i o małym nachyleniu. To oznacza, że wprawdzie dla zakresu poniżej 80Hz dzięki efektowi zbliżeniowemu uzyskujemy pewną kompensację spadku skuteczności zestawu głośnikowego, ale powyżej 80Hz głośniki przenoszą już liniowo, a efekt zbliżeniowy jest praktycznie równie silny, jak dla niższych częstotliwości.

Co z tego wynika? Ano to, że cała nasza muzyka ma niepotrzebny „garb” w okolicach 300Hz. Niektórzy twierdzą, że raczej 250Hz, inni, że 400Hz – ale mniej więcej tam, w dolnym środku. W związku z tym w ciemno, bez słuchania, można stwierdzić, że zdjęcie szeroko o parę decybeli (dwa, trzy na początek) dolnego środka na pewno pomoże nagraniu. Każdemu. I to się w zasadzie zawsze sprawdza. To się sprawdza tak często, że prawie wszyscy o tym wiemy, ale dopiero teraz wiemy, dlaczego. Brzmienie jakiegokolwiek instrumentu z podbitym dolnym środkiem nie jest „prawdziwe”, bo muzyk (perkusista czy gitarzysta) nie słucha swojego instrumentu z bliska. Wycięcie dolnego środka na śladzie spowoduje w pewnym sensie „urealnienie” brzmienia. Wszyscy jednak to brzmienie „bliskie” akceptują, no bo przecież „mikrofon nie kłamie”. Niestety, nie wszyscy mamy świadomość jak w zgraniu powinny brzmieć poszczególne ślady, i w związku z tym zgrywamy takie jakie są i wycinanie dolnego środka na sumie jest zjawiskiem powszechnym. Nagrania natychmiast się czyszczą i przestają być muliste – mimo niższego poziomu są jakby głośniejsze (i można je znowu dopalić). Dolny środek zdaje się nie nieść żadnych istotnych informacji czy wrażeń muzycznych. A problem ten dotyczy nie tylko muzyki nagrywanej na żywo – również sample i brzmienia produkowane są tak, jak tego chcą klienci, są „kompatybilne” z brzmieniem mikrofonowym. Czyli i produkcja elektroniczna może sporo zyskać na ujarzmieniu tego pasma.

Ponieważ jesteśmy do tego mulistego brzmienia przyzwyczajeni, czasem dziwnie brzmi prawidłowo „odchudzony” utwór. Wtedy właśnie mamy do czynienia z sytuacją, w której dolnego środka możemy trochę dodać. Nie będzie to brzmiało naturalniej, ale zbliży się do wszystkiego, czego słuchamy w radiu. Jeżeli z nagraniem jest „coś nie tak”, warto spróbować dodać trochę niskiego środka – może właśnie o to chodzi?

Druga sytuacja, w której podbicie a nie osłabienie tego pasma często pomaga, to nagrania gitar z wykorzystaniem symulacji czy odpowiedzi impulsowych paczek. Bardzo często gitary nagrywane liniowo przez symulatory zyskują bardzo dużo, gdy doda się im dolnego środka – okazuje się, że niektóre symulatory wzmacniaczy lub impulsy zestawów głośnikowych są wstępnie „odchudzone” i pozbawione efektu zbliżeniowego. Czasem tego środka trzeba dodać dość dużo, spotkałem się z sytuacją, gdy dopiero dodanie 6dB na 400Hz spowodowało reakcję gitarzysty: „no, teraz to brzmi jak z pieca”. Czasem lepsza jest nieco wyższa częstotliwość, okolice 600Hz też mogą brzmieć ciekawie.

Ostatnia uwaga – zdejmując dolny środek musimy jednak uważać, żeby nie wejść z tym zdejmowaniem za wysoko – średnica jest bowiem równie ważna a równie często w rozważaniach i działaniach korektorem pomijana. O tym – w kolejnych częściach.