W zasadzie nie wiemy nawet, że „to” ma jakiekolwiek znaczenie – dla jakości nagrań, dla wygody pracy.  Tymczasem okazuje się, że właściwe ustawienie poziomów w każdym punkcie łańcucha nagraniowego ma kluczowe znaczenie dla efektów naszej pracy. Nie trzeba najczęściej nic kupować, tylko trochę pomyśleć i pokręcić odpowiednio tymi gałkami, które już mamy. Ale jak odpowiednio?

Odpowiednie wzmocnienie, czyli odpowiednie poziomy w każdym punkcie łańcucha to jeden z ważniejszych elementów dobrego nagrania. Generalnie chodzi o to, żeby sprytnie zmieścić się z poziomem w dość szerokim przedziale – za niski poziom sygnału oznacza szumy, za wysoki – przesterowanie. Tak więc naszym celem jest z jednej strony uzyskanie maksymalnie wysokiego poziomu, pamiętając jednak o groźbie przesterowania i zniekształceń. W nowoczesnych systemach cyfrowych szumy zwykle nie są żadnym problemem, również brzmienie nie ulega w żaden sposób pogorszeniu, jeżeli nagramy coś za cicho (oczywiście w rozsądnych granicach). Dwudziestoczterobitowa rozdzielczość przetworników to sporo za dużo jak na nasze potrzeby i nawet zapas 20dB to żaden problem. O chęci czy też potrzebie uzyskania wysokiego poziomu decydują inne względy, najczęściej niestety bezsensowne. Kto obawia się o utratę brzmienia na skutek zbyt niskiego poziomu, niech nagra dwa razy to samo (np. z płyty czy odtwarzacza mp3) – raz z maksymalnie dużym poziomem bez przesterowań, drugi raz dużo ciszej, tak właśnie ze 20dB ciszej, i później zwiększy poziom drugiego pliku (albo obu, po prostu je normalizując do zera). Obawiam się, że słyszalnych różnic w brzmieniu nie będzie. Dużo więcej szkód natomiast narobimy, jeżeli przesterujemy sygnał, zwłaszcza w domenie cyfrowej. Ogólnie twierdzi się, że przesterowanie sygnału to obcięcie szczytów czyli w rezultacie pojawienie się dodatkowych harmonicznych, które robią „siarę”. Owszem, tak, brzmienie się w pewnym stopniu rozjaśnia, ale jednocześnie pojawia się coś, co określamy jako „blacha” – i kto nie słyszy albo się po prostu nie wsłuchiwał, niech obejrzy rysunki. Poniżej widzimy dwa sygnały – pierwszy nieprzesterowany, drugi przesterowany (i ze zmniejszonym poziomem, żeby było dobrze widać):

Sygnał czysty i przesterowany

Oczywiście, że szczyty sygnału zostały obcięte – to wiemy. Pojawiły się zniekształcenia – przesterowana gitara czy coś w tym stylu. Czy na pewno tak? Teoretycznie tak działają przestery do gitary, ale w praktyce wygląda to zupełnie inaczej. Zauważmy, że w miejscach, gdzie w przesterowanym sygnale jest linia prosta (bo więcej się nie da), w oryginalnym, czystym sygnale mamy dość intensywne szybkie zmiany. Czyli sygnał przesterowany owszem, ma dodane jakieś harmoniczne, ale jednocześnie w momencie występowania przesterowania został pozbawiony najwyższych składowych – tego „blasku”, „powietrza”, czy jak to nazwiemy – i stąd bierze się właśnie ta „blacha” w brzmieniu – niby góra jest, ale na pewno nie taka, jak była. Doskonale widać to po odjęciu od siebie tych dwóch sygnałów – w momentach nieprzesterowanych różnica wynosi zero, czyli brzmienie jest identyczne, ale w momentach przesterowanych pojawia się spora różnica i to w w zakresie najwyższych częstotliwości:

Różnica między sygnałem czystym a przesterowanym

Powtórzmy – owszem, na skutek przesterowania pojawiły się harmoniczne, czyli „coś doszło”, ale jednocześnie zniknęły składowe wysokoczęstotliwościowe – czyli „coś ubyło” – i to bezpowrotnie. Dodatkowo sytuację pogarsza fakt, że jakiekolwiek próby odzyskania tej „góry” korektorem (czyli equalizerem) są z góry skazane na niepowodzenie – tego tam po prostu nie ma!

Czyli – przesterowanie sygnału w domenie cyfrowej to nie tylko dodawanie harmonicznych, ale też psucie brzmienia przez likwidację tych harmonicznych, które w sygnale były. Były, ale już ich nie ma. Oczywiście, może to być działanie celowe, a efekt pożądany, ale jeżeli już się na taki zabieg decydujemy, to świadomie i mając kopię – utrata najwyższych harmonicznych, decydujących o jasności, bliskości, „powietrzu” jest nieodwracalna. Przesterowanie „w analogu” daje czasem efekt zwiększenia głośności, kompresji, ogólnie „lepszego kopa” – niestety, przesterowanie cyfrowe sygnału poza szczególnymi przypadkami rzadko przynosi dobre efekty.

Uzbrojeni w taką wiedzę spokojnie przechodzimy do następnej części.