To znaczy nie wiem na pewno, czy wszyscy, ale… jest to prawdopodobne. Ze wszystkich błędów popełnianych przez muzyków, producentów i realizatorów jeden jest powszechny i charakterystyczny – często wręcz za błąd nie uważany. Szczególnie producenci hip-hopowi są niewrażliwi na ten aspekt techniczny, albo co gorsza wręcz uważają, że tak jest OK i „cool”. Powody i tłumaczenia są różne, najczęściej wskazujące na całkowite niezrozumienie zagadnienia. Można przedstawiać różne argumenty, ale wszystkie są po pierwsze bezsensowne a po drugie bledną przy podstawowym kontrargumencie – dlaczego nie?

O co chodzi? O dbanie o kompatybilność mono. Co to jest kompatybilność mono? Jest to taka produkcja/realizacja nagrania, żeby w mono, po zsumowaniu obu kanałów, utwór brzmiał może nieco gorzej, ale bardzo podobnie, z porównywalnym kopem i proporcjami. Po co? Bo to jest ważne, bardzo ważne, coraz ważniejsze. Argumenty przeciw znam: po co, kto dzisiaj słucha w mono, po co się ograniczać „artystycznie”, można uzyskać ciekawe efekty, lepiej jest mieć tak szeroko jak się da, fajnie brzmi… Taaaa… Tymczasem wystarczy zdać sobie sprawę, że odpowiedź na pytanie „kto dzisiaj słucha muzyki w mono” brzmi: WSZYSCY. Wszyscy, poza realizatorem w studiu 😉

Kiedyś przycisk MONO był w każdej konsolecie tuż przy regulatorze głośności odsłuchu i był używany bez przerwy. Wiadomo, kiedyś radio było przeważnie mono a telewizja wyłącznie mono, płyty winylowe były w powszechnym użyciu, więc było to istotne. Co ciekawe, w mono kontrolowało się raczej brzmienie i proporcje, bo nawet bez specjalnych apeli wszyscy wiedzieli, że przeciwfaza jest błędem i tego się nie robi, poza tym była doskonale widoczna na goniometrze. Teraz ani goniometrów, ani monofonizacji odsłuchu nie ma, bo „niepotrzebne”. Wraz z rozwojem techniki studyjnej i nośników muzyki wszyscy powszechnie stwierdzili, że muzyka jest stereo i zapomnieli o tym, że przecież kompatybilność mono czy ogólnie dobre brzmienie tak w mono jak i stereo nawet jak nie jest potrzebne, to nikomu przecież nie przeszkadza.

Źródłem kłopotów z kompatybilnością mono mogą być po prostu błędy czy pomyłki – źle wykonane kable, „niedopchnięte” wtyczki – czyli, powiedzmy, „niezamierzone” efekty wynikające z nieuwagi. Im wcześniej wykryjemy te problemy, tym łatwiej je będzie usunąć, albo nagrać „to coś” na nowo. Im dalej w procesie produkcji, tym trudniej będzie naprawić nagranie z takim śladem lub śladami. Drugim źródłem problemów są nasze celowe działania – między innymi użycie „fajnie, szeroko brzmiących” preparowanych sampli, efekty opóźnieniowe (chorus, flanger), przesuwanie śladów względem siebie czy stosowanie różnych „poszerzaczy stereo”. Tu często mamy do czynienia nie z ordynarną „przeciwfazą”, tylko przesunięciami niemożliwymi do odwrócenia za pomocą zmiany polaryzacji jednego kanału, co bardzo utrudnia walkę z tak nagranymi śladami – zwłaszcza, że część ekipy, często ta „płacąca”, upiera się, że to jest super.

Monofonizacja takiego „szerokiego” nagrania skutkuje zawsze zmianą proporcji – często bardzo drastyczną, do całkowitego, do zera, zaniku niektórych partii włącznie. Znikają chórki, szerokie smyki, pogłosy, niektóre efekty. Niskie pasmo jest słabe, dół traci „kopa”, a sztucznie dublowane wokale czy gitary zaczynają nagle brzmieć dużo ciszej, cienko i jakby przez mocny flanger. Jeżeli takie brzmienie nam odpowiada, to OK, ale jeżeli nie?
Jasne, wiadomo – wszyscy słuchają stereo, kto dzisiaj słucha mono! Na pewno? Zwolennicy teorii, że cała muzyka jest słuchana w stereo muszą chyba przemyśleć swoje stanowisko. Na czym słucha się muzyki? Rozpatrzmy kilka przypadków:

•  Laptopy z wbudowanymi głośnikami – zwykle są stereo, ale widziałem tanie laptopy z jednym głośnikiem, co oznacza odsłuch całkowicie mono.
• Małe radia – często są monofoniczne, albo mają głośniki tak blisko siebie, że praktycznie są monofoniczne. W dodatku w przypadku słabego sygnału radio FM przełącza się w tryb monofoniczny, również w samochodzie.
• Sklepy, supermarkety i galerie handlowe – te instalacje nagłośnieniowe zwykle są mono.
• Kino domowe i jamniki dodatkowym z subwooferem – nie całe wprawdzie pasmo, ale dół jest monofonizowany, w tańszym sprzęcie wszystko poniżej 150Hz czy nawet 180Hz jest monofonizowane i idzie z jednego subwoofera. Często dotyczy to też odsłuchu w samochodzie. Coraz częściej subwoofery są też przecież w studiach nagraniowych!
• Nagłośnienie, tak koncertowe jak klubowe – standardem są monofoniczne suby, trzeba więc założyć, że poniżej 120Hz wszystko jest monofonizowane.
• Nagrania na płytach winylowych – jeżeli ktoś planuje wydanie swoich dzieł „na wosku”, niech poczyta, gdzie winyl ma przeciwfazę 😉

No i co z tym zrobimy?